‘Onze begeleiders zijn er een meester in om ongemerkt weer uit de klas te verdwijnen’

ONDERWIJS & JEUGDHULP IN BEELD

Een unieke plek voor een unieke groep leerlingen. Zo wordt De Eerste Nederlandse Buitenschool omschreven op de eigen website. De grootste groep leerlingen op deze school voor speciaal onderwijs heeft een stoornis in het autistisch spectrum. Een interview met directeur Marjan van der Niet over het OJA-arrangement.

Marjan van der Niet is nu zo’n zes jaar directeur op de Eerste Nederlandse Buitenschool, idyllisch gelegen in de bossen in Scheveningen. Ruim een eeuw geleden is de school opgericht om ‘bleekneusjes’ uit de stad op te vangen, zo’n school is het al lang niet meer. Marjan: “Bij de invoering van de regionale expertisecentra moesten de buitenscholen kiezen voor cluster 3 of 4. Wij hebben echt gekozen voor de gedragsmatige kant. Binnen Den Haag zijn er alleen al voor gedrag vier SO-scholen. Het is een rijkdom dat iedere school voor speciaal onderwijs in Den Haag een specifieke expertise heeft.”

Hoe kijk jij naar de beweging naar inclusiever onderwijs?
“Ik vind het een mooie en ook noodzakelijke opdracht. Iedereen is anders, daarom is het goed wanneer kinderen met allerlei verschillende achtergronden elkaar zoveel mogelijk tegenkomen. Als je daarmee in het onderwijs begint, dan kweek je vanzelf meer begrip voor het leven na school. Tegelijkertijd zal er altijd een groep kinderen blijven die afhankelijk is van speciaal onderwijs. Maar vergis je niet, ook in het SO zijn wij veel actiever met dit onderwerp bezig dan een aantal jaren geleden. Net zoals je in het regulier onderwijs allerlei gradaties van problematieken hebt, zo heb je dat bij ons ook. Als kinderen niet kunnen meedraaien bij ons, proberen we ze toch binnen te houden. Want als het bij ons niet lukt, dan moet je een kind uitsluiten van onderwijs. Mijn team en ik zijn ons daar zeer bewust van.”

Dat vraagt best wat van je team.
“Zeker, je werkt naar een andere mindset toe. Waar je in het verleden misschien dacht: dit kind past hier niet, daar zeggen we nu: oké, wat heeft dit kind nodig? Wat doen we al en wat kunnen we extra doen? Waar laten we dingen liggen die we alsnog kunnen oppakken? Op die manier weten we aan het einde van de rit ook zeker dat we alles hebben gedaan wat we konden. En heel vaak is het dan gelukt. En soms ook niet, daar moeten we ook eerlijk in zijn.”

Met het Onderwijs Jeugdhulp Arrangement (OJA) kunnen jullie zelf bepaalde vormen van jeugdhulp inschakelen. Hoe zetten jullie de OJA in?
“Wij gebruiken het om persoonlijke begeleiding in te zetten voor leerlingen die dat nodig hebben. Kinderen leren en ontwikkelen, maar autisme gaat nooit over. Kinderen met autisme kunnen moeilijk generaliseren. Als ze zich in situatie A prima kunnen handhaven, dan kan het in situatie B toch weer misgaan. Steeds kunnen er periodes ontstaan dat het even niet lukt. Dan is het fijn om extra begeleiding te krijgen, totdat het weer beter gaat. Onze persoonlijke begeleiders zijn er een meester in om langzaam maar zeker ongemerkt weer uit de klas te verdwijnen.”

Wat is het verschil met de situatie voordat de OJA er was?
“Voorheen lag de regie bij de ouders en nu bij de school. Dat is een enorm verschil in positieve zin. Voor ouders is het een enorme toestand om jeugdhulp te organiseren, het duurde vaak maanden of nog langer om het voor elkaar te krijgen. Eerst moest er een gezinscoach komen, die had tijd nodig om de situatie in kaart te brengen. En als de aanvraag werd goedgekeurd, kwam het kind vaak ook nog op een wachtlijst.”

En hoe snel gaat het nu?
“Het komt voor dat we het in twee weken geregeld hebben, dus dat is echt een enorm verschil. Zelf beschouw ik die snelheid als het grootste voordeel. Kinderen kunnen veel sneller geholpen worden en ouders hebben niet meer de stress van het regelwerk. Wij werken met twee vaste aanbieders van jeugdhulp, Stichting Klimkoord en Prodeba en met die organisaties kunnen we snel schakelen. We werken dus met vaste partijen en vaste mensen.”

De regie is dus verschoven naar de school.
“Klopt en dat is eigenlijk voor alle partijen fijn. De ouders hebben al een band met ons en we kennen hun kind, dus het is veel sneller schakelen. Je vormt op deze manier makkelijker een team dan wanneer een jeugdhulpverlener die je niet kent via de ouders de school in komt. Daarnaast kunnen wij logistiek ook beter uit de voeten, bijvoorbeeld door de hulp voor meerdere leerlingen te clusteren bij één persoonlijke begeleider. Dat is heel fijn voor kinderen die moeite hebben met het verwerken van prikkels. Ze hebben nu één vertrouwd gezicht in de klas in plaats van vier verschillende begeleiders die door ouders zijn geregeld.”

Het idee is dat het inzetten van het OJA-arrangement tijdelijk is. Lukt dat altijd?
“Het levert soms moeilijke gesprekken op met ouders. Als je een OJA wat langer inzet, kan dat de situatie van een kind soms een beetje vertroebelen, bijvoorbeeld omdat een kind stabiel is, maar toch niet tot ontwikkeling komt. Wij vinden dan toch dat we naar andere vorm van ondersteuning moeten kijken om tot leren en ontwikkelen te komen, want we zijn een school en geen dagbesteding. Dat is voor ons ook een leerproces. In het verleden kon je je wat makkelijker verschuilen achter het CJG of anders externe partner. Nu de regie meer bij ons ligt, is het logisch dat we die verantwoordelijkheid nemen. Dat betekent eerlijk zijn tegen jezelf én tegen ouders: levert de OJA voldoende op en zo niet, wat moeten we dan doen?”

Hoe zou de samenwerking tussen onderwijs en jeugdhulp zich verder kunnen ontwikkelen wat jou betreft?
“De OJA is een mooie stap in de goede richting, maar het gaat nog altijd maar om een paar specifieke vormen van jeugdhulp. Het mooiste zou zijn wanneer wij als school één budget voor jeugdhulp krijgen en zelf mogen bepalen hoe we dat inzetten. De OJA is daarnaast bedoeld voor de hele regio Haaglanden en ik hoop dat dat met Kracht en rondomJou ook zo blijft. Het zou een stap terug zijn als ik straks weer met jeugdhulpverleners uit Den Haag, Leidschendam-Voorburg en Rijswijk aan tafel zit. Want het is belangrijk dat ondersteuning op school voor alle leerlingen van de ENB toegankelijk is en dat dit niet gescheiden wordt op postcode.”

Onderwijs Jeugdhulp Arrangement (OJA)
De regio Haaglanden kent het Onderwijs Jeugdhulp Arrangement (OJA) sinds 2022. Een OJA is een combinatie van jeugdhulp en extra onderwijsondersteuning. Dit gecombineerde aanbod is op dit moment mogelijk op de SO-scholen. Door de handen ineen te slaan en gezamenlijk hulp te bieden, zien we dat meer kinderen in staat zijn om deel te nemen aan het onderwijs en te functioneren in een groep. We voorkomen hierdoor regelmatig dat kinderen thuis komen te zitten.

Over deze serie artikelen
In de serie Onderwijs & Jeugdhulp in Beeld laten we praktijkvoorbeelden zien van de samenwerking tussen onderwijs en jeugdhulp.

Lees ook:
‘Ik ben de handen en armen van Eymen’
‘Anouk kent de kinderen door en door’
‘Kinderen worden beter voorbereid op het onderwijs’

Fotografie: Fleur Beemster