(Vroeg)signaleren, en dan?

Verslag Masterclass Begaafdheid (1)

SPPOH organiseert tot en met het voorjaar van 2024 vier masterclasses op het gebied van (hoog)begaafdheid. ECHA-specialist Janneke Breedijk geeft de masterclasses. Op deze website publiceren we van elk van deze bijeenkomsten een verslag, met links naar relevante informatie. De eerste bijeenkomst ging over het (vroeg)signaleren van begaafdheid.

De kunstenaar
Als het kon – dan zou ik alles willen kleuren
de bomen zwart – de wolken geel en rood
het gras oranje en de koeien roze
en paarse krentjes in het krentenbrood
Mijn juf zegt dan altijd: nee, dat kan niet
want gele wolken – da’s een beetje raar
maar ach – ze wíl het maar niet snappen:
ik ben gewoon een echte kunstenaar!

Met dit prikkelende versje uit Het grote versjesboek van Marianne Busser en Ron Schröder opent Janneke Breedijk de masterclass over (vroeg)signaleren. Onder de deelnemers bevinden zich onder andere IB’ers, leerkrachten en vertegenwoordigers van ketenpartners, zoals de kinderopvang. Dat laatste is niet toevallig, want al op jonge leeftijd kunnen kinderen gedrag vertonen dat wijst op hoogbegaafdheid. Janneke: ‘Veel signalen zijn al (door ouders) waarneembaar in de voorschoolse ontwikkeling. Daarom is het belangrijk dat dit met de basisschool wordt besproken in een warme overdracht.’

Gedetailleerde tekening
Janneke laat een lijst zien met (mogelijke) kenmerken van ‘de slimme kleuter’, zoals een vlotte motorische ontwikkeling, blijk geven van gedetailleerde kennis en gedetailleerd kunnen tekenen. Daarover gesproken: sommige scholen vragen kinderen bij de intake een (mens)tekening te maken, omdat een tekening bruikbare informatie kan verschaffen over de ontwikkeling van het kind.

Samengevat, welke bronnen kun je benutten  aan het begin van de periode op de basisschool?

• Intakegesprek: wat vertellen de ouders?
• Overdracht PSZ/KDV (met toestemming)
• Observatie bij binnenkomst
  • Op welke wijze?
  • Met een instrument?
  • Kindertekening
  • Wie interpreteert?

Niet alles is wat het lijkt bij deze groep kinderen. Sommige kinderen zijn bijvoorbeeld zo perfectionistisch dat ze niet meer dan een paar vlugge lijnen op papier zetten wanneer ze zichzelf tekenen. Deze kinderen kunnen zo geïntimideerd raken door, bijvoorbeeld, het lijnenspel op hun handen, dat ze maar niet beginnen aan het tekenen ervan.

Het signaleren van begaafdheid houdt niet op, maar is een cyclisch proces. Zaken kunnen in de loop der tijd namelijk veranderen. Sommige kinderen vertonen heel vroeg kenmerken van hoogbegaafdheid, andere pas een paar jaar later – er zijn vroegbloeiers en laatbloeiers. En daarnaast is het zo dat hoogbegaafde leerlingen lang niet altijd uitmuntende prestaties laten zien.

Collegiale consultatie
Het eigen leerlingvolgsysteem kan je veel bruikbare informatie verschaffen. Een van de aanwezigen vertelt dat er altijd een gesprek met ouders wordt gevoerd wanneer kinderen of minimaal vier maanden voorlopen op het volgsysteem (of minimaal vier maanden achterlopen).

Daarnaast is collegiale consultatie belangrijk. Spreek met elkaar over kinderen, op formele én informele momenten en vertrouw op je eigen deskundigheid. Je hebt echt niet altijd een externe deskundige nodig, of een extern signaleringsinstrument. Ook een IQ-test kent zijn beperkingen. Een van de aanwezigen vertelt op studiereis geweest te zijn naar Finland, waar in het onderwijs veel aandacht is voor het bespreken van de ontwikkeling van leerlingen.

En misschien wel het belangrijkste: heb aandacht voor het kind. ‘Kinderen willen gehoord en gezien worden, en voor vol worden aangezien’, merkt iemand op. Janneke Breedijk: ‘Kijk als professional naar de ontwikkelingsbehoeften van het kind op cognitief en sociaal-emotioneel gebied en zet daar op in. Kijk met een onderzoekende en open blik naar kinderen, een intelligentieonderzoek kan altijd later nog en is niet zaligmakend.’

Wat is nodig?
Voor pedagogisch medewerkers en leerkrachten:

• Bewustwording, dichtbij de praktijk;
• Benutten van meerdere bronnen, waar onder aanwezige observatiesystemen;
• Deskundigheidsbevordering op een pakkende wijze … aangevuld met lekker veel voorbeelden uit de praktijk.

Voor álle kinderen in het algemeen en voor begaafde kinderen in het bijzonder:

• Rijk aanbod (onder meer vanuit spel);
• Ontwikkeling van het denken (cognitieve functies);
• Zelfsturing (executieve vaardigheden).

Verder lezen?

• De sheets die Janneke Breedijk heeft gebruikt voor deze masterclass.
• Het EnIQma-spel voor het signaleren van hoogbegaafdheid.
• Meer informatie over het product Versnellen zonder drempels.
• Meer informatie over Alles in de wind, de methode die zelfsturing en executieve functies stimuleert.
• Voorbeeldfilmpjes van gesprekken met kinderen en inzet van spelmateriaal Talentenkracht.

Kom naar een van de komende masterclasses of de conferentie in maart 2024!

Masterclasses

• 8 febr. 09:30 – 11:00 Betekenisvol verrijken
• 17 apr. 09:30 – 11:00 Plusklas, middel of doel?
• 23 mei 09:30 – 11:00 Beleid

Locatie: De Loods, Treubstraat 31, Rijswijk

Meld je aan

Conferentie

Conferentie Begaafdheid en inclusiever onderwijs: 13 mrt. 13.30 – 16.15 uur | Inloop vanaf 13.00 uur en aansluitend borrel.

Locatie: Postillion Hotel & Convention Centre, Waldorpstraat 15, Den Haag

Meld je aan