‘We geven het kind mede-eigenaarschap’

Hoe wordt een arrangement voor een hoogbegaafde leerling effectief? Met die vraag houdt specialist hoogbegaafdheid Veronique Swillens zich onder andere bezig in haar dagelijkse adviespraktijk. Ze pleit hartstochtelijk voor meer inbreng en eigenaarschap van de leerlingen zelf.

Veronique Swillens heeft al een lange carrière in het onderwijs achter de rug, onder meer als leerkracht en schoolleider. Ergens onderweg hebben hoogbegaafde leerlingen haar hart gestolen, vertelt ze. “Ik vind het heerlijk om met hoogbegaafde leerlingen te werken. Ze kunnen heel intens zijn, maar zijn daarnaast vaak ook uitermate creatief en andersdenkend. Wat mij betreft maken ze de wereld een beetje mooier. Ze hebben prachtige talenten, alleen komen die er niet altijd uit. Dus ik vind het mooi om hen te helpen en te zorgen dat ze hun talenten wel kunnen ontplooien.”

Je adviseert scholen over hun algemene HB-beleid, maar staat daarnaast ook leerlingen bij die extra ondersteuning nodig hebben. Wat valt je zoal op als je op scholen komt?
“Dat de verschillen tussen scholen best groot zijn. De ene school heeft de basisondersteuning – zoals het aanbieden van verrijkende leerstof – perfect op orde, bij de andere school is de basisondersteuning al een grote uitdaging. Ook op het niveau van de samenwerkingsverbanden zijn de verschillen groot. Bij SPPOH werken gelukkig mensen die zich echt hard maken voor deze groep, waardoor er specifieke arrangementen mogelijk zijn.”

Veronique Swillens

Wat is het geheim van een effectief arrangement?
“Als je begint kan het soms een flinke puzzel zijn om erachter te komen wat er precies speelt. Leerlingen hebben soms gedragsproblemen ontwikkeld, ze zijn gedemotiveerd of verveeld en dat kan best pittig zijn voor een leerkracht. In mijn aanpak zoek ik zowel de verbinding met het kind als met de school en de leerkracht. Het is belangrijk dat de leerkracht tools en handvatten krijgen om met deze leerlingen om te kunnen gaan. Daarnaast werken we altijd met een programma op maat, kijken we wat het kind nodig heeft en geven we de leerlingen mede-eigenaarschap.”

Wat houdt dat laatste in?
“Als we met het traject starten, dan gaan we eerst in gesprek met de leerling, we vragen bijvoorbeeld: waar kun jij je ontwikkelen? En: wat zou je aan jezelf willen verbeteren? Dat doen we uiteraard spelenderwijs. Ik heb vanochtend gewerkt met een jongetje van 5 jaar oud die in groep 4 zit. Met behulp van spelletjes en kaartjes heeft hij zijn persoonlijke doelen gesteld. Hij heeft een soort thermometers geknutseld waarop zijn persoonlijk doelen staan, zoals: Ik ben blij wie ik ben, wat te maken heeft met zijn zelfbeeld. Vaak komen die doelen overeen met hoe de volwassenen naar het kind kijken, alleen is het kind natuurlijk gemotiveerder als hij die doelen zelf heeft gesteld.”

Wat is nou een goede algemene tip voor scholen?
“In het verlengde van de vorige vraag is mijn belangrijkste tip: ga in gesprek met het kind. Voor mij staat dat met stip op nummer één. We praten veel over het kind, maar veel minder met het kind. En soms is het ook een kwestie van tijd. Leerkrachten hebben een klas met dertig leerlingen die allemaal om aandacht vragen en dan weten ze oprecht niet waar ze de tijd vandaan moeten halen om een gesprek te voeren. Daarnaast is het zo dat op Pabo’s geen les wordt gegeven in hoe je goed gesprekken kunt voeren met leerlingen. Dat is echt een gemis in de opleiding.”

Hoogbegaafde leerlingen ontsporen soms volledig en komen soms zelfs thuis te zitten. Hoe kun je dat soort problemen voorkomen?
“Het gaat vaak mis bij de vroegsignalering, of eigenlijk: het ontbreken daarvan. Als je te laat door hebt dat een kind kenmerken vertoont van hoogbegaafdheid, dan is de kans groot dat het na een paar jaar helemaal mis is. Bij de intake van kleuters kun je al bepaalde zaken zien, maar misschien nog wel belangrijker is dat je al in de kleuterklas een rijk aanbod kunt bieden aan alle kinderen. En als je ze dan goed observeert, dan levert dat je een schat aan informatie op.”

Veronique Swillens is specialist hoogbegaafdheid, trainer, onderwijsadviseur, oprichter van de adviesbureaus SterK in Hoogbegaafdheid en Samen voor Hoogbegaafdheid.